Sultan Reşad Türbesi

Boyacı Sokağı ile Haliç arasında ve Sokağı üzerinde bulunan tek katlı Türbedar binasının arkasındaki bahçe içindedir. Türbenin kapısı Haliç tarafında olup cümle kapısı da bu cihette idi. Sahildeki granit taştan yapılmış rıhtımına yanaşan büyük sandallarla türbeye gelinirdi. Bu güzel rıhtım ve küçük demir iskele babaları 1986 tarihinde, önündeki kazıklı yol yapılırken toprak altında kalmıştır. Türbe bahçesi demir parmaklık ile çevrilmiştir. Bahçede iki küçük havuz vardır.

Türbe, sekiz yüzlüdür. Tamamen kesme taş ve mermerden yapılmıştır. Her yüzünde üstte iki, altta ise bir pencere vardır. Alttaki pencerelerin üstüne kapı takı şeklinde başlıklar yerleştirilmiştir. Sütunların üzerinde burmak babalar vardır. Kubbenin eteğinde mermer bir silme fırdolayı türbeyi çevirmiştir. Yüksek kubbesi kurşun kaplıdır.

On mermer basamakla türbe kapısına çıkılır. Kapının iki yanına başlıklı mermer sütunlar yerleştirilmiştir. Kapı kemeri pembe-beyaz mermerden yapılmıştır. Üzerinde karşılıklı olarak yazılmış şu ayet bulunmaktadır:

"Cennâtü adnin müfettihaten lehümül ebvâd"

Bu muhteşem kapının alnına ise Besmele hak edilmiştir. Hattat Süleyman Efendinin imzasını taşınmaktadır.

Kapının iki yanında yarım kubbeli ve ayrı kapıları bulunan cüzhaneler mevcuttur. Türbenin etrafını, mermer korkuluktu bir galeri çevirmektedir. Böylece türbe tavaf edilmekte ve içerisi rahatlıkla görülebilmektedir. içihalı kaplı olup gayet temiz ve bakımlıdır. Alt pencerelerin üstüne kadar Kütahya çinileri ile kaplanmıştır. Bunu üzerinde, çini bir ayet türbeyi fırdolayı çevrimiştir. Üst pencereleri vitraylıdır.

İçinde üç ahşap sanduka vardır. Ortadaki Sultan Reşad'a aittir.

Sultan Reşad'ın sandukasını bir pirinç şebeke çevirmiştir. Şebekenin baş tarafına yine pirinçten Yâ-Latif ve Yâ-Hâfız diye yazılmıştır. Bu gibi yazılar sağ ve sol tarafında da vardır.

Baş tarafında 1338 (1919) tarihli bir levha üzerinde:

Cennetmekân El-Gâzi Sultan Mehmed Reşad Hân

İbn-iSultan El-Gâzi Abdül-Mecid Hân Hazretleri

diye yazılmıştır. Altına da veladeti, cülusu ve irtihalleri yazılmıştır.

Bu anıt türbe ünlü ve meşhur Mimar Kemalleddin Bey tarafından 1911-1912 tarihleri arasında yapılmıştır. Ulusal anlayışı gerçekten yansıtan bir eserdir. Kemaleddin Bey, 13-temmuz-1927 tarihinde Ankara'da vefat etmiş ve naşı İstanbula getirilerek Üsküdar'da Karacahmet Mezarlığına ve 3. adanın hemen başlangıcına gömülmüştür. Mezarlığa harmanlık kapısından girildiğinde biraz ileride sol taraftaki yolun hemen başında ve sağ taraftadır. Taşı mevcuttur.

Sultan Reşad, otuzbeşinci Osmanlı Padişahı'dır. 19/20şevval-1260 (l/2-kasım-1844) tarihinde Çırağan Sarayı'nda dünyaya gelmiş ve atmışdört yaşında olduğu halde 6-R. ahır1327 (27-nisan-1909) tarihinde de tahta çıkmıştır. Annesi Gülcemal Kadınefendi'dir. Yedi yaşında iken annesini, onyedi yaşında iken babası Abdülmecid'i kaybetmiştir. Kuvvetli bir şark ve İslam kültürüne sahib idi. Mevlevi tarikatine bağlanmıştı. İyi niyetli bir padişah idi.

Padişah Sultan Reşad'ın yanındaki ikinci sanduka, eşi, Kâm-res Başkadınefendi'ye aittir. 65 yaşında olduğu halde 30nisan-1921 de Kuruçeşme'deki sahilsarayında vefat etti. Ziyâeddin ve Hilmi Efendiler'in annesidir. Ortaköy Sarayı'nda 30eylül-1872 tarihinde, Sultan Reşad 3. veliaht iken evlenmiştir.

Baş Mabeyinci Lütfi Simâvi Bey:

"Padişah hazretleri 28-haziran-1910 günü Mimar Kemaleddin Bey'i huzuruna kabul etti... Tahta geçtiği günlerde Eyüpte kendisi için bir türbe, yanında da bir okul yaptırmayı kararlaştırmış, bu işle Kemaleddin Bey'i görevlendirmiştir. Sultan Reşad su ve çocuk sesini çok severdi. Eyüp'teki türbe ve okulunu yaptırmaya karar verdiği zaman "Ebedi uykumu su ve çocuk sesi duyarak uyumak isterim" dediği söylenir."

Türbenin yanındaki okul bugün Eyüp Lisesi'dir.

Türbenin haziresine şu kimseler gömülmüştür.

Sultan Mehmed Reşad'ın torunu, Şehzade Mehmed Ziyaeddin Efendinin oğlu Şehzade Mehmed Nazım Efendi 1911-1984

Sultan Mehmed Reşad'ın torunu Şehzade Mehmed Ziyaeddin Efendinin oğlu Şehzade Ömer Fevzi Efendi 1914-1986.

Şevketlu Efendimiz Hz. nin şamdancıbaşısı Mustafa Bey. 1332

1331 (1913). Sultan Reşad'ın berber basısı Mehmed Bey.

1333 (1915). Sultan Mehmed Reşad'ın ser tabibi Sakızlı Rıfat Paşa-Zâde Mirliva Hayri Paşa. Doğumu: 1272 (1955).

1335-R. evvel-II (ocak-1917). Hereke fabrikası Müdürü elhac Mehmed Akif Bey,

1338 receb-I (21-mart-1920). Sultan Mehmed Reşad'ın Dar'üssa'âde Ağası Fahrüddin Ağa efendi. 1340-Sefer-10 (13-ekim-1921). Hazine-i Hassa-i fiâhâhe mühendislerinden ve tarikat-i aliyye-i Mevleviye müntesibinden el-hac Tahir Efendi Aynı kabrin ayak taşında ise şu kitabe vardır:

İbrahim Efendinin oğlu ve Hacı Tahir Efendinin torunu olup Manastır Askeri Idadisi'nde tahsilde iken sırp katillerinin işgali üzerine 19 yaşında şehid olan Mucib Efendi.

Sultan Reşad'ın oğlu, Şehzade Ömer Hilmi Efendi'nin kızı Emine Mukbile Osmanoğlu, Temmuz 1995 tarihinde, Yakacık'taki bir huzurevinde, vefat etmiş ve vasiyeti üzerine, Bakanlar Kurulu'nun izniyle, Sultan Reşad Türbesi bahçesine defnedilmiştir.

Emine Sultan, 13 Ağustos 1911 tarihinde Dolmabahçe Sarayı'nda dünyaya geldi. Eşi, Beşinci Murat'ın torunu Ali Vâsıf Efendi idi. (Murat Bardakçı, Mahsun Prensesin Vasiyeti, Hürriyet Pazar Der. Show. Sayı: 122. 16 Temmuz 1995)

Kaynak: (Gezi notu) (R. Akakuş, Eyüp Sultan. S: 234) (Ç. Uluçay, Padişaların Kadınları S: 183) (Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar S: 330-338) (Y. Yavuz, Mimar Kemaleddin S: 22-29-136) (Lütfi Bey, Osm. Sarayının Son Günleri, Hürriyet Yay, S: 149-150) (H.Ç. Yalçın, Başyazı, Tarih 29-T. evvel-1326 (1908) sayı: I) (G. Oransay, Osm. Dev. Kim Kimdi. S: 216) (M. Kemal İnal Son Hattatlar S: 266)