Vezir Tekke

İzzet Paşa Tekkesi Mescidi

Vezir Tekkesi Mescidi adı ile de bilinir. Eyüp-Demirkapı bulvarı ile Vezir Tekkesi Caddesi arasında ve uzun, Vezir Tekkesi Caddesinin ortalarındadır.

Osmanlı Arşivi'ndeki 2-N.1214 (28 Ocak 1800) tarihli bir takrire (Yazılı bildirim) göre, "Eyüp Servi Mahalle-si'nde sabık sadnazam İzzet Mehmed Paşa'nın bina eylediği tekkesinin fukarasının yemeleri için günde üç okka koyun etinin Hassa Kasabbaşı tarafından verilmesi" emredilmiştir.

Semahane ve şeyhlere meşruta olan iki katlı bina bugün de mevcuttur. Her ikisi de haraptır. Yığma taştan ve mihrabı dışa taşmak olan semahane büyük bir yapıdır. Çatısı ahşaptır.

Vezir Tekkesi Caddesine açılan avlu kapısından büyük bir bahçeye girilir. Sağ tarafta, kesme taştan tuğla hatıllı olarak yapılmış, tonos damlı büyük bir hazne vardır. Çeşmeleri koparılmış olup abdest mahalli imiş.

Avlu kapısının sol tarafında ve şeyh evi yanında, Ömer Efendinin makam türbesi varmış. Kargir olan bu türbe 50 sene evvel yıkılmış ve yalnız kabrin yeri kalmış ki etrafı bir çitle çevrilmiştir. Bu türbenin hemen arkasında beş kabir vardır. Bunların yalnız kaideleri mevcut olup hiç birinin şahidesi yoktur.

Avlu kapısının karşısında şeyh evi bulunmaktadır. Arazi meyilli olduğundan şeyh evinin önünde bahçe, alt ve üst diye ikiye ayrılmakta ve alt bahçeye 8-10 basamakla inilmektedir. Şeyh evinin arkasındaki uzun koridordan semahaneye gidilir. Semahane kapısı sağında bugün yalnız kaidesi kalmış olan minare bulunmaktadır. Fevkani ve dikdörtgen şeklinde olup sağ ve solunda üçer, mihrabı yanında ise birer penceresi vardır. Hiç bir yerinde kitabesi yoktur.

İzzet Paşa, tekkeyi sadrıazamlığı sırasında yaptırıp, 20 ş 1212 (7 şubat 1798) şeyhliğini Nakşibendi tarikatından şeyh Seyyid Hacı Ömer Efendiye vermiştir. Minberini de kendi koymuştur. Yönetimini oğullarının en büyüğüne bırakmıştır.

Tekkenin ilk şeyhi Ömer Rızâyi Efendi 1235 (1819) tarihinde Hicaz'da vefat etmiştir. İkinci şeyh ise oğlu, şeyh Seyyid Abdülkâdir Efendidir. 1282 (1865)'de vefat etmiştir. Kabri yukarıda yeri belirtilen türbededir.

C. 1242 (OCak 1827) tarihli bir inha (atama) ile İzzet Paşa Tekkesi'ne şeyh tayini yapıldığına göre, Abdülkâdir Efendi bu tarihte şeyh olmuş demektir.

İzzet Mehmed Paşa'nın İstanbul Balıkpazarı'nda ve doğum yeri olan Safranbolu'da birer camii vardır. İstanbuldaki mevcut değildir. Ayrıca Manisa'da dahi bir camii vardır.

Zamanla "harab olan İzzet Paşa Dergâhı'nın müceddeden ve maktûen inşası" 9 ş. 1313 (25 Ocak 1896) tarihinde tamamlanmıştır.

Kendisinden sonra oğlu 1267 (1850) doğumlu Kadri Efendi şeyh olmuştur. Vefat tarihi belli değildir. şeyh Abdülkâdir Efendi 1834 tarihinde yapılan Saliha Sultan düğününe davetli şeyhler arasında idi. Abdülkâdir Efendi'nin oğlu, 1275 (1858) doğumlu Mehmed Sa'id Efendi tekkenin ikinci şeyhi olduğundan ağabeyinin vefatından sonra şeyh olmuştur. Bu tarihlerde tekkede dervişanla beraber 8 kişi bulunuyordu ki Eyüp'ün büyük tekkelerinden sayılır. Tekkenin son şeyhi ise Abdullah Efendidir. Kabri, Bahariye Mezarlığı'nda, şehidlik mevkii'nde ve Bahariye Mevlevihanesi Türbesi nakillerinin bulunduğu hazirenin sağ tarafındadır. Hazirenin duvarında: Yâ Hazret-i Mevlâna yazısı vardır.

Abdullah Efendinin şahidesi tarikat sikkeli olup dört dilimlidir. Kabrinin etrafı parmaklıkla çevrilmiştir. Şahidesindeki kitabe ayrıca mermer bir levhaya yazılmıştır ki şudur:

Selanikli şeyh Abdullah Efendi

Vezir Tekkesi postnişini idi

Bir cem 'i gicesi ani olarak

Erci-i emr ile davet kılındı

Kabrini ziyaret eden ihvandan

Birer fatiha rica olundu

Fî 12 nisan 1929/1345 ve fi 2 zilkade 1347

Mecmuai Tekaya'ya göre, âyin günü perşembe olan bir Nakşibendi Tekkesi idi.

1256 (1840) tarihli sitane-i Aliyyedeki tekkeler listesinde âyin gününün cuma olduğu belirtilmiştir. Tekkenin bir veya iki defa yandığı sanılmaktadır.

Sadrıazam İzzet Mehmed Paşa, Manisa'da vefat etmiştir. Muhteşem kallavili lahdi, Paşa Mezarlığı'nda iken 1940 tarihlerinde Manisa Mevlevihanesi kapısı önüne getirilerek atılmıştır. Baş taşındaki kitabesi şudur:

Hüvel Hallak'ül-bâki

Sadr-ı â'zam-t esbak

Cennetmekan firdevs-i âşiyân

Merhum ve mağfur el-muhtac

İlâ rahmetti Rabb'ül-gafur

El-hac İzzet Mehmed Paşa

Hazretleri'nin rûh-ı şerifleriçün

El-fâtiha. Sene 1227 N fi 2

(20 Eylül 1812)

Yanında oğlu müderrisinden Mehmed İsmet Beyefendi'nin 1215 (1800) tarihli lahdi vardır. Molla sarıklıdır. Her ikisinin lahdi de yerlerdedir. İzzet Mehmed Paşa, dört seneye yakın bir zaman sadrazam olduktan sonra 18 Rebiülevvel 1213 (30 Ağustos 1798) tarihinde azledilmiştir.

Kaynak: (Gezi notu 1977) (Hadika 1/269) (T. Öz. İst. Ca. 1/78) Danişmend, Osm. Kronoloji Tarihi 4/489) (Cevdet Tarihi, Sabah Gazetesi Yay. 6/195) (Türk Ans. 20/486) (Zakir şükrü Bey, İst. Tekkeleri, Haz. ş. Akbatu, 2/91) (Mec. Tekâya) (17 Haz. 1986 Manisa Gezi Notu) (İ.H. Uzunçarşılı, Anadolu kitabeleri S: 101) (İ. Gö'ken, Manisa Tarihinde Vakıflar ve Hayırlar 2/88) (si. Osm. 3/456 İzzet Paşa) (Başbakanlık Arşivi, Kepeci Tasnifi, Nüfus Def. No: 6290/1 S: 282) (Saliha Sultan Düğünü S: 1316) (Osman Bey, Mec. Cevami, İst. 1304 2/8 No: 19) (Başbakanlık Osm. arş. M. Cevdet Tas. Evkaf Def. 111 S: 2194. 4 No.28011) (Evkaf İdaresi Katalogu 1/87) Evkaf Def. 1. no. 1473 S: 267)