Ali Kuşçu

Tam adı Kuşçuzade Ebu’lKasım Alaaddin Ali bin Muhammed’dir. Maveraünnehir’de dünyaya geldi. Doğum tarihi belli değildir. Kuşçu lakabının, babası Muhammed’in Timurlenk’in torunu Uluğ Bey’in doğancısı olmasından ileri geldiği söylenir.

Ali Kuşçu Semerkand’da ilk tahsilini yaptıktan sonra o sırada Semerkand’da kalan Bursalı Kadızâdei Rumi Muhyiddin Efendi’den, Uluğ Bey’in (öl. 1449) kendisinden riyaziye ve astronomi tahsil etmiş ve Uluğ Bey’in sevgisine nail olmuştur.

Ali Kuşçu bir aralık Kirman’a giderek öğrenimini tamamlamış ve burada ilk eseri olan Hallü’lEşkâlü’lKamer adlı risalesini yazmıştır.

Semerkand’a döndükten sonra, Uluğ Bey rasathanesinin başında bulunan Kadızade’nin vefatı üzerine buranın başına geçmiş ve burada Uluğ Bey’in yazmakta olduğu Zici Uluğ Bey adlı kitabın yazılmasına yardım etmiştir.

Ali Kuşçu, Uluğ Bey’in oğlu Abdüllatif’in ihanetiyle kardeşleri tarafından şehit edilmesi üzerine o ana kadar Semerkand’ın meşhur medresesinde müderris iken, Azerbeycan’a hicret etmiş ve Akkoyunlu Padişahı Uzun Hasan’ın maiyetine girmiştir. Uzun Hasan onu Fatih Sultan Mehmed‘e elçi olarak göndermiştir ki bu 1468 tarihinde olmuştur.

Bilginleri sarayında toplamayı pek seven Fatih Sultan Mehmed, Ali Kuşçu‘yu Ayasofya Medresesi’ne günde 200 akçe gibi çok büyük bir maaş ile tayin etmek istemiştir. Ali Kuşçu Tebriz’e Uzun Hasan’ın yanına dönüp elçilik vazifesini tamamladıktan sonra ailesi ve adamlarıyla birlikte tekrar İstanbul’a dönmüştür.

Fatih Sultan Mehmed onun karşılanması için bir heyet göndermiştir. Heyetin içinde İstanbul kadısı meşhur Hocazade Muslihiddin Mustafa Efendi de vardır. Bütün akraba ve taallukatı ile bir kervan hâlinde İstanbul’a gelen bu âlime günde 1000 akçe tayin edilmiştir.

Ali Kuşçu 7 Şaban 879’da (16 Ocak 1474) de İstanbul’da vefat etti. Kabri Eyüp Sultan Türbesi haziresindedir.

Ali Kuşçu, Türkiye’nin ilk hakiki astronomi hocasıdır. Onun İstanbul’a gelişi ile bu ilim dalı canlanmış, hatta Hoca Sinan Paşa öğrencisi Molla Lütfi’yi onun derslerine göndermiş ve onun bilgisinden vasıtalı olarak istifade etmiştir.

Fatih medreselerinin tanzimine de yardım eden Ali Kuşçu matematik, astronomi, kelam, dil vb. gibi pek çok konuda eserler yazmıştır.