Kaptan Paşa Camii

Çevri Kalfa ve Hacı Mahmud Ağa Camii de denir. Cami, Eyüp vapur iskelesi civarında, Eyüp iskelesi Caddesi ile Hünkar iskelesi mahalline giden yolun birleşti-ği yerde ve Kızıl Mescid Sokağı'nın karşısındadır. İlk iki yol 1984-85 senesinde istimlak edildiğinden mabet ortada kalmıştır.

Hadikat'ül-Cevâmi'de şu bilgi vardır: "Eyüp iskelesi Mescidi'nin banisi Gürcü asıllı el-hac Mahmud Ağa'dır ki İbrahim Hân Zâdeler'in kethüdalık hizmetinde bulunmuştur. Vefatı, Sultan II, Selim saltanatının başlarındadır. 975 (1567)

Mescid, Çevri Usta'nın vefatından sonra malından fiehremini Hayrullah Efendi marifetiyle yenilenmiştir. Çevri Usta, Sultan Mahmud Hân Hazretlerinin hazinedarı olup 1235 muharreminin 21. günü (9 Kasım 1819) vefat ederek Fâtih Sultan Mehmed Camii şerifi civarında Nakşidil Valide Sultan Türbesi içine defn olunmuştur.

Mescidin minaresi ve mahallesi yoktur. Tamir sebebi ile masrafı artmış ve tamirden sonra Eyyûbi elhac İzzet Efendi adındaki hayır sahibi minber koymuştur."

Mabet, daha sonra Hasan Hüsnü Paşa tarafından şimdiki şekli ile yeniden yapılmış ve bir de minare ilave edilmiştir. Bunu belirten kitabesi cami kapısı üzerindedir. Dört satır halinde hazırlanmış olan kitabe şudur:

Kapûdân-ı hüsn-ü siret Hasan Paşa-yı deryâ-cûd Bu âli ma'bedi te'sis idüb çün Cennet'ül-me'va Okundukça... âyeti mihrâb-ü minberde Hulûs ile du'â-hân ola tâ-kim millet-i beyzâ Hüdâ banisin ecr ü mükâfat eylesün inşân Bi-Hakk beyt-i ma'mûr ü becâyı Ka'bet'ül-ülyâ Nola mihrabına yazılsa Re'fet bu güher târih Yapdı Ma'bed'ül-envar-ı pür-feyz Hasan Paşa 1318 (1900)

Fevkani olan mescide iki taraşı bir merdivenle çıkılır. Altında ve sağda, ayna taşı üzerinde, su âyeti yazılı bir çeşme ile yanında iki dükkan vardır.

Mescid, minare gibi köfeke taş ile kaplanmıştır. Ahşap çatısı içten kubbelidir. Kare planlı olup, minaresi sağ köşesi üzerinden yükselmiştir. Kubbe göbeğinde altın yazı ile yazılmış çok güzel bir âyet-i kerime vardır ki 1318 tarihlidir. Kubbe ve etrafı nakışlarla bezenmiştir. Tavan silmesi eski bir konağın motişerini andırır, oyma tahtalarla süslenmiştir. Eyüp'ün şirin, ferah camilerinden biridir. Mihrabı niştir.

İbrahim Hân-Zâde, Sokullu Mehmed Paşa'nın oğlu olup 1031 (1622) tarihinde vefat etmiştir. Kabri, babasının türbesindedir.

Cami'nin sonuncu banisi olan Hasan Hüsnü Paşa, iki defa Bahriye Nazırlığı görevinde bulunmuştur. 29 Rebiülâhir 1321 (27 Temmuz 1903)de vefat etti. Kabri, Eyüp'te, Boyacı Sokak üzerindeki türbesindedir. Hasan Hüsnü Pa-şa Türbesi bahsine bakınız.

Kitabe yazarı şair Refet Efendi, 14 Cemaziyelâhir 1321 (Eylül 1903)de vefat etti. Kabri, Üsküdar'da, Karacaahmed Mezarlığı'nda ve Mütercim sim Efendi civarında idi. Taşı bulunamamıştır.

Mescid evvelce ahşap idi. Hasan Paşa kargir yapmıştır. Ziya fiakir Bey, Çevri Usta Türbesi'nin mescidinin yanında olduğunu söylüyor. Bugün böyle bir şey yoktur. Makam olmalıdır. Mabedin eski şeklini ve ahşap minaresini Sedat Eldem Bey'in "İstanbul Anıları" adlı eserinde görmek mümkündür.

Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/279) (‹si. Ans. 5/2 S:894 İbrahim Han) (‹. A. Gövsa, Türk Meşhurları S.-170) (M. Larus 2/72) (T. Öz, İst Camileri 2/35) (İst Ans. Bahriye Nezareti 4/1874) (‹nal, Son Asır Türk Şairleri S:1382) (‹. Hakkı, Merakid S:13) (Z. fiakir, Haliç ve Eyüp Sultan S:71) (S. Eldem, İstanbul Anıları S: 203) (Osmanlı Arş. Def. II. No 19218)