Kızıl Mescid Camii

Zal Paşa Caddesi ile Kızıl Değirmen Sokağının birleştiği yerde ve sokağın sağ köşesindedir. Mescid'in karşısında 978 (1571) tarihli Sokullu Mehmed Paşa Çeşmesi, bunun arkasında Afife Hatun Tekkesi, kuzey tarafında Cafer Paşa Medresesi ve Halvetiye Dergâhı, doğu tarafında ve Feshane Caddesi üzerinde Vusûli Efendi ve eşi Hubbi Hatun Türbeleri ile Molla Çelebi Tekkesi bulunmaktadır.

Hadika Yazarı diyor ki:

"Banisi kiremitçi Süleyman Çelebi'dir ki kendi dahi orada medfundur. Vakfiyesi 938 (1531) tarihlidir. Minberini Feyzullah Nafiz Efendinin eşi Hace Fâtıma Hanım koymuştur.

Nafiz Efendi 141 seferinde (Eylül 1728) Bursa'da vefat eden Sultan İmamı Şeyhülislam Mehmed Efendinin oğlu olup.... Rumeli kadıaskeri iken 181 C. evvelisinin 26. günü (20 Ekim 1767) vefat edip Eyüp'de Küçük Emir Efendi Hazretlerinin karşı tarafında medfundur.

Mescidin yanında bulunan mekteb Sekban-Paşı Ramazan Ağa'nın hayrıdır ki kendi dahi orada medfundur."

Mabedin duvarları iki sıra tuğla hatıllı olarak muntazam kesme taştan yapılmıştır. Çatısı ahşaptır. Sağ tarafındaki poligonal minaresi ince kırmızı tuğladan yapıldığından, mescid "Kızıl Mescid" adını almıştır. Minberi ahşaptır. İçi Sümerbank çinileri ile kaplanmıştır. Alt üst pencerelidir. Kitabesi yoktur. Avlusundaki taş tekneyi, Yusuf Dâniş Bey 25 1282 (Kasım 1865) tarihinde yaptırmıştır. Kıble tarafındaki Ramazan Ağa mektebi fevkani olup kitabesine göre 971 (1563) tarihinde ve mabetten 33 sene sonra Süleyman Çelebi'nin türbesi üzerine yapılmıştır.

Türbenin klasik topuzlu demir şebekeli yedi penceresi vardır. İçinde altı kabir bulunmaktadır. İkisi hariç diğerlerinin şahideleri yoktur.

Mabedin haziresinde 1161 (1748) tarihinde vefat eden Defterdar-ı şıkk-i sâni Süleyman Efendinin şahidesi vardır.

Nafiz Efendinin muhteşem sarıklı lahdi bugün de mevcut olup Beybaba Sokağı üzerindedir. Yapılan aramada Fatma Hanımın kabri bulunamamıştır.

Haziredeki diğer taşlar şunlardır:

1159 (1746) Tatar-Zâde İbrahim kulu.

1206 (1791) Sabıka Sadr-ı Rum Mustafa şir Efendinin torunu Emine Hanım'ın validesi Habibe Kadın. 1217 (1802) Debbağlar Kethüdası İzmiri Siyahi Mehmed Ağa.

1234 (1818) Debbağlar Kethüdası İzmiri Siyahi Mehmed Ağa'nın eşi Ayşe Hatun

1263 (1847) Morali Hüseyin Efendinin oğlu Derviş Mehmed Emin Efendi. '

Gömülü, Şah Mektebi'nin baş halifesi Hafız Ömer Efendi.

Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/278) (Si. Osm. 3/80 Süleyman Efendi) (T. Öz, İst Camileri 1/91)