Kasım Çavuş Camii

Mabet, Eski-Yeni Camii adı ile de anılır. Eskiyeni Caddesi ile Balıkçı Bakkal sokağının birleştiği yerde ve sokağın sol köşesindedir. Her iki yola açılan kapıları vardır.

Hadika'da şu açıklama bulunmaktadır:

"Banisi Kasım Ağa, İstanbulun fethinde gelenlerdendir. Kendi dahi anda medfundur. Yanında biraderi Ali Çavuş dahi medfundur, ki Sofular Mescidi'nin bânisidir. Minberini Kasabbaşı Ali Ağa Sultan I. Mahmud Han vaktinde koymuştur. Bitişiğinde olan mekteb müsâhib-i şeyhiyâri Mehmed Ağa nâm hayır sahibinindir.

1239 senesi zilkadesinin onüçünde meydana gelen selden mescid harab olup vakfı dahi müsaid olmadığından Sadrıazam olan Galip Paşa himmetiyle tamamen yeniden yapıldı.

Mescidin mahallesi vardır.

Mescid zamanla harap olup Sadrıazam Fuad Paşa tarafından yeniden tamir edilmiştir. Tarih Ca. 1280 (Ekim 1863)"

Kare planlı mescid, 950'den sonra Evkafça tamir edilmiştir. Bu tamir sırasında eski bütün özelliklerini kaybetmiştir. Sağ taraftaki minaresi orjinal olup kesme taştandır. Hiçbiryerinde kitabesi yoktur. Son cemaat yeri, dört mermer sütunun taşıdığı bir saçakla örtülmüştür. Çatısı ahşaptır.

Minarenin yanında, banisinin sonradan konmuş olduğu anlaşılan şahidesi üzerinde şu kitabe vardır: Baş taşında: Yâ Hayya ve kelime-i tevhid ve fatiha 987.

Ayak taşında:

Sâhib'ül-hayrât vel-Hasenat

Kasım Çavuş Hazretleri'nin

Rûh-ı şerifine el-fâtiha

987 (1579) diye yazılıdır.

Tarih yanlıştır. Hadika Yazarı'nın Fâtih'le gelenlerden olduğunu yazdığına göre Kasım Çavuş'un 150 yaşında vefat etmiş olması lazımdır. Hüseyin Efendi bu taşı görmediği için tarihini yazmamıştır. Bu yüzdendir ki yanında biraderi Ali Çavuş medfundur, diyor. Oy-sa Ali Çavuş'un kabri Sofular Mescidi haziresindedir.

Kasapbaşı Ali Ağa mescide, 1730-1754 tarihleri arasında minber koyarak cami yapmıştır. Bugün mevcut olmayan mektebin hangi Mehmed Ağa'nın yaptırdığı belli değildir.

Camiin mihrabı önünde bir klasik çeşme vardır. Kitabesi yoktur. Mabedin ikinci banisi olan Sadrıazam Gâlib Paşa, 1245 (1829) tarihinde Balıkesir'de vefat etti. Kabri, Zağanos Paşa Camii haziresinde ve Zağanos Paşa Türbesi'nin sol tarafındadır.

Camiin 3. banisi olan Sadrıazam Keçeci-Zâde Fuad Pa-şa, 1285 (1869) tarihinde vefat etti. Kabri, Binbirdirek'te Uzun fiûca' Camii haziresindeki türbesindedir.

Eyüp Sultan Camii vakfından olan ve Eskiyeni Caddesi üzerinde bulunan Fâtih devri eserlerinden Eski Hamam, Sultan III. Murad zamanında ve 990 (1582) tarihinde yenilendiğinden Yeni Hamam ismi ile anılmaya başladığından semtte, Eskiyeni adı ile şöhret bulmuştur.

Kasım Çavuş'un sonradan konulan mezar taşı Mısrî imzalıdır. Haziresindeki bazı şahideler şunlardır:

1166 M. 21 (Kasım 1752) Katibi sikkeli. Ser Kahvei Ağayı Dar'üs-sa'âdet'üş-şerife elhac İbrahim Ağa.

1174 (1760). Saadetlû Ayşe Sultan vekilharcı Mustafa Ağa. Ayşe Sultan'ın Bahariye'de bir sahil sarayı vardı.

1176 (1762) Ümmü Gülsüm Hâtûn.

1248 M. 20 (Haziran 1832) Oyuncakçı İzmirî siyahi Ahmed Ağa'nın oğlu Seyyid Mehmed Efendi. 1282 (1865) Hekim Hafız Ahmed Efendi

1283 (1866) Sultan Selim Han Hazretlerinin 4. Kadın

Efendinin itbaından Hafız Ahmed Efendinin zevcesi Saraylı Ayşe Zerefşâ Hanım.

Sultan III. Selim'in dördüncü Kadını Refet Kadın olup eşinin şehid edildiği sırada yanında idi. O sırada orada iki cariye daha vardı. Onlardan biri olabilir. Refet Kadın'ın Kabri Eyüp'te Mihrişah Valide Sultan Türbesi'ndedir.

1285 (1868) Hastalar Ağası Cihangirli Ahmet Efendi.

1320 (1902) Kasım Çavuş Camii imamı Hafız Ali Efendinin kızı ve eşinin kabirleri de buradadır.

Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/265) (Ayverdi, Fatih Devri Mimarisi 3/432) (T. Öz. İst Camileri 1/85)